Ima različiti autoimunih bolesti, uključujući reumatske bolesti, predstavljaju ozbiljne zdravstvene probleme koji su hronični i doživotni. Ove bolesti se mogu držati pod kontrolom uz ranu dijagnozu i odgovarajuće lečenje, omogućavajući obolelima da vode kvalitetan život. Reumatske bolesti zahvataju ljude svih uzrasta i često su podmukle jer se simptomi mogu razvijati postepeno, što otežava rano prepoznavanje i postavljanje dijagnoze.
Upala zglobova: Simptomi i uzroci
Upala zglobova može zahvatiti jedan ili više zglobova i pojaviti se u bilo kojem uzrastu, čak i kod djece. Intenzitet upale može varirati – od blagih simptoma, poput jutarnje ukočenosti koja se smanjuje tokom dana, do potpune nemogućnosti kretanja zbog jakih bolova. U nekim slučajevima, jedini simptom može biti oticanje zgloba bez bolova i crvenila, što dodatno otežava prepoznavanje bolesti.
Prema podacima, oko 1,8 miliona ljudi u Srbiji boluje od hroničnih reumatskih bolesti, što znači da svaka četvrta osoba pati od nekog oblika ove bolesti. Među ovim pacijentima, oko 35.000 odraslih i 2.000 djece boluje od reumatoidnog artritisa. Pored toga, 35.000 ljudi pati od spondiloartritisa, koji obuhvata psorijazni artritis i Behterevljevu bolest (ankilozirajući spondilitis), stanja koja takođe mogu zahvatiti djecu. Osim ovih, značajan broj pacijenata boluje od Lupusa, sistemske skleroze i vaskulitisa. Sve ove bolesti su autoimune prirode, što znači da imunološki sistem napada vlastite ćelije, uzrokujući hroničnu upalu.
Prim. dr Mirjana Lapčević, predsednica Udruženja obolelih od reumatskih bolesti, ističe da je rana dijagnoza ključna za uspešno kontrolisanje bolesti. Ako se dijagnoza postavi na vrijeme, moguće je ublažiti simptome i omogućiti pacijentima da vode aktivan i kvalitetan život.
Simptomi autoimunih reumatskih bolesti
Iako su ove bolesti hronične i dugotrajne, postoje neki simptomi koji mogu ukazati na početak bolesti. Kod reumatoidnog artritisa, jedan od glavnih simptoma je bol koji se javlja u mirovanju, najčešće tokom noći ili pred zoru. Pacijenti se često bude s bolovima u zglobovima, posebno u sitnim zglobovima šaka i stopala. Međutim, prvi zglobovi iznad nokatnih ploča obično nisu pogođeni reumatoidnim artritisom, već su degenerativno izmenjeni.
Karakterističan simptom je i jutarnja ukočenost, pri čemu pacijenti imaju teškoće da formiraju pesnicu. Kod zapaljenskih reumatskih bolesti, ova ukočenost obično traje duže od 30 minuta, dok se kod drugih oblika ukočenosti, uzrokovanih degenerativnim promjenama, ukočenost povlači brže.
Spondiloartritis, koji obuhvata psorijazni artritis i ankilozirajući spondilitis, karakteriše bol u kičmi, kukovima i velikim zglobovima poput koljena, lakta i ramena. Bol se, slično kao kod reumatoidnog artritisa, javlja u mirovanju, najjači je pred zoru, a nakon ustajanja i početka kretanja, bol postepeno jenjava. Ovi pacijenti često opisuju osjećaj kao da im je “neka neman legla na leđa”, zbog intenzivnog bola u donjem dijelu kičme.
Pored bolova u zglobovima, zamor je još jedan čest simptom ovih bolesti. Zbog autoimune reakcije, organizam se iscrpljuje, što rezultira osjećajem konstantnog umora, čak i nakon odmora.
Faktori rizika i okidači
Doktorka Lapčević ističe nekoliko ključnih faktora koji mogu povećati rizik od pojave autoimunih reumatskih bolesti. Jedan od najvažnijih okidača je stres, koji može negativno uticati na imunološki sistem i izazvati pogoršanje simptoma ili pokrenuti razvoj bolesti. Pored stresa, infekcije, bilo da su virusne, bakterijske ili parazitarne, takođe mogu biti okidač za pojavu bolesti. Pušenje cigareta, prekomeran fizički i psihički napor dodatno doprinose povećanju rizika od ovih stanja.
Lečenje i kontrola bolesti
Lečenje autoimunih reumatskih bolesti zahtijeva dugotrajan i disciplinovan pristup. Cilj terapije je smanjiti upalu, ublažiti bol i spriječiti dalja oštećenja zglobova. U tu svrhu koriste se različiti lijekovi, uključujući antiinflamatorne lijekove, kortikosteroide i imunosupresive. U nekim slučajevima, biološka terapija može biti neophodna kako bi se suzbile teške forme bolesti.
Pored lijekova, važan deo terapije uključuje i promenu životnog stila. Fizička aktivnost, posebno vježbe koje ne opterećuju zglobove, kao i pravilna ishrana mogu pomoći u smanjenju simptoma i poboljšanju kvaliteta života. Takođe, redovne kontrole kod reumatologa su ključne za praćenje stanja i prilagođavanje terapije.
Zaključak
Iako su autoimune reumatske bolesti hronične i doživotne, uz pravilnu dijagnozu i lečenje, moguće je kontrolisati simptome i omogućiti pacijentima da žive kvalitetan život. Rana dijagnoza, praćena adekvatnom terapijom i promenom životnog stila, može značajno smanjiti intenzitet simptoma i spriječiti komplikacije. Stoga je važno obratiti pažnju na prve simptome, poput bolova u zglobovima i jutarnje ukočenosti, i na vrijeme potražiti pomoć stručnjaka.
