Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić potvrdio je da će 9. maja prisustvovati vojnoj paradi u Moskvi povodom obilježavanja 80. godišnjice pobjede nad fašizmom. Ova najava izazvala je reakcije u Briselu, posebno u kontekstu aktuelnog rata u Ukrajini i sankcija koje je Evropska unija uvela Rusiji.
Vučić je 23. aprila izjavio da „nije promijenio stav uprkos pritiscima“ i naglasio da smatra svoj odlazak u Moskvu ispravnim činom. On je dodao da Srbija ima pravo na samostalnu vanjsku politiku, te da njegovo prisustvo događaju ne predstavlja podršku ratu, već odavanje počasti žrtvama Drugog svjetskog rata.
-
Reakcija iz Evropske komisije
Portparol Evropske komisije Markus Lammert izjavio je nakon Vučićeve najave da EU i dalje očekuje od Srbije da se jasno pozicionira kao kandidat za članstvo. Prema njegovim riječima, „Evropska unija je jasna prema svima, uključujući i Srbiju – odnosi s Rusijom ne mogu biti uobičajeni dok traje rat“.
Lammert je naglasio da Unija želi računati na Srbiju kao ozbiljnog partnera, ali da to podrazumijeva i usklađenost s ključnim vanjskopolitičkim stavovima EU. U svom odgovoru novinarima, odbio je spekulisati o mogućim posljedicama Vučićeve posjete Moskvi, ali je još jednom ponovio centralnu poruku Brisela:
„Srbija je podnijela zahtjev za članstvo u EU. Evropska unija želi da računa na Srbiju kao pouzdanog evropskog partnera kada su u pitanju zajednički principi, vrijednosti, sigurnost i napredak. Neophodno je da Srbija jasno potvrdi svoj strateški pravac.“
-
Kontekst posjete: simbolika i politika
Vučićev plan da prisustvuje Danu pobjede u Moskvi dolazi u osjetljivom geopolitičkom trenutku. Evropska unija je od početka ruske invazije na Ukrajinu pozivala kandidate za članstvo da usklade svoju vanjsku politiku s Unijom. Iako Srbija formalno teži članstvu, do danas nije uvela sankcije Rusiji niti prekinula političke kontakte s Moskvom.
Parada u Moskvi, koja se tradicionalno koristi i kao politički signal ruske moći, ove godine ima dodatnu težinu s obzirom na to da se odvija tokom rata koji EU smatra ničim izazvanom agresijom Rusije. Time, odlazak lidera jedne zemlje kandidata EU u Moskvu nije samo simbolički čin, već i potencijalna poruka o političkom kursu.
-
Pritisci i balansiranje Srbije
Srbija se već godinama nalazi između političkih i ekonomskih pritisaka sa Zapada i tradicionalnih veza s Rusijom. I dok Brisel traži jasnoću, Beograd pokušava balansirati – održavajući bliske odnose s Moskvom, a istovremeno formalno napredujući ka članstvu u EU.
Vučić je ranije više puta isticao da Srbija poštuje međunarodno pravo, ali i da ne želi da uvodi sankcije Rusiji. Njegov odlazak u Moskvu u trenutku kada je Evropa fokusirana na podršku Ukrajini dodatno komplikuje taj balans.
-
Očekivanja iz EU i budućnost odnosa
Izjave Marka Lammerta naglašavaju da je EU izgubila strpljenje s dvosmislenim potezima kandidata za članstvo. “Bili smo kristalno jasni prema svim našim partnerima, uključujući i države kandidate: odnosi s Rusijom ne mogu biti normalni dok je Putinov režim na vlasti i dok traje ničim izazvana i neopravdana ruska agresija na Ukrajinu”, rekao je portparol.
Time se Vučićeva odluka stavlja pod dodatno povećalo, posebno u trenutku kada se u EU sve više govori o potrebi dublje političke i sigurnosne integracije s državama Zapadnog Balkana. Vučićevo insistiranje na autonomiji srpske vanjske politike sve češće nailazi na otvoreno negodovanje u Briselu.
