U modernim autokratijama najopasniji oblik korupcije nije nužno mito koje se daje ispod stola. Opasnija i štetnija je sistemska korupcija – kada porodica političara koji vlada direktno upravlja firmama koje posluju s državom. Upravo to se događa u Republici Srpskoj, gdje ekonomski i politički uticaj porodice Milorada Dodika oblikuje svakodnevni život građana.
Istraživanja nezavisnih organizacija poput CAPITAL.ba, BIRN-a i CIN-a pokazuju da porodica Dodik ima direktne ili indirektne veze s najmanje 83 firme. Te firme su u proteklih deset godina ostvarile enormne prihode iz javnih izvora kroz:
- direktne i pozvane tendere,
- državne subvencije i grantove,
- izmjene zakona koje im idu u korist,
- kupovine zemljišta i koncesije.
Centralnu ulogu u ovom porodičnom sistemu ima Igor Dodik, sin Milorada Dodika, koji se prema brojnim izvorima neformalno smatra glavnim menadžerom porodičnog poslovnog carstva. Kćerka Gorica Dodik vodi restorane i ugostiteljske objekte, dok su drugi rođaci raspoređeni u sektore poput poljoprivrede, građevine i informacionih tehnologija.
-
Afera „Vila u Beogradu“
Jedan je od najpoznatijih slučajeva koji su pratili porodično bogaćenje bio je kupovina luksuzne vile u Beogradu. Vrijednost te vile procijenjena je na između 750.000 i 1.000.000 eura. Milorad Dodik tvrdio je da je nekretninu kupio pomoću hipotekarnog kredita uzetog u Pavlović banci.
Međutim, novinari CIN-a su 2016. godine otkrili brojne nepravilnosti:
- novac iz kredita je navodno isplaćen tek nakon što je kupovina završena,
- Dodik u tom trenutku nije imao legalan prihod koji bi opravdao takav kredit,
- dokumentacija je naknadno potpisivana kako bi retroaktivno pokrila postojeće stanje.
Iako je Tužilaštvo BiH otvorilo slučaj, pod pritiskom političkih struktura i nakon smjene glavnog tužioca, predmet je obustavljen bez optužnice. Ova afera jasno ilustruje kako se moć koristi da bi se zaustavilo djelovanje institucija pravne države.
-
Privatizacija institucija
Iako porodica Dodik formalno ne posjeduje Republiku Srpsku, njihov stvarni uticaj nad državnim resursima je ogroman. Funkcionalno, strukture RS-a su podređene interesima nekoliko firmi i pojedinaca bliskih vlasti.
Njihove firme, poput „Prointera“ i „Kaldere“, dobijaju najveće IT ugovore i projekte iz oblasti infrastrukture. Te firme ne samo da dobijaju poslove već one ih često dobijaju bez konkurencije, kroz netransparentne procedure. Istovremeno, sredstva iz budžeta RS-a i opštinskih fondova sele se u iste džepove putem subvencija, grantova i olakšica.
Ljudi bliski Dodicima sjede u nadzornim odborima, agencijama, upravama javnih preduzeća, pa čak i na pozicijama gdje odlučuju o zakonima koji regulišu tržište. Time se stvara zatvoreni krug moći – zakoni se pišu da pogoduju firmama koje su već u sprezi s političkom elitom.
-
Dinastija, a ne demokratija
Dok većina građana Republike Srpske osjeća posljedice siromaštva, nezaposlenosti i odlaska mladih, porodica Dodik živi životom koji više podsjeća na aristokratiju nego na predstavnike naroda. Oni vlast ne osvajaju – oni je nasljeđuju.
Dodikov politički autoritet prenosi se kroz porodične veze, a ekonomska moć koristi se za dalje učvršćivanje političke kontrole. Ovakav sistem stvara zatvorenu elitu koja funkcioniše kao dinastija, u kojoj se javna funkcija koristi za privatnu korist.
Građani su ostavljeni da se pitaju – ako Dodici kontrolišu 83 firme koje posluju sa državom, šta je ostalo za narod? Ovo pitanje ne traži odgovor, već promjenu načina na koji se upravlja državom.
