Proces evropskih integracija Srbije i dalje je u zastoju, a skoro otvaranje klastera 3 nije vjerovatno, prema informacijama dopisnika RTS-a iz Brisela. Izvori u evropskim institucijama navode da je glavni razlog tome izostanak ključnih reformi u zemlji, politička i društvena nestabilnost, te sve prisniji odnosi Srbije s Rusijom, uključujući i najavljenu posjetu predsjednika Aleksandra Vučića Moskvi 9. maja.
-
Tri i po godine bez pomaka
Srbija već više od tri godine nije ostvarila napredak u pregovorima o pristupanju Evropskoj uniji. Evropska komesarka za proširenje Marta Kos nedavno je boravila u Beogradu i tom prilikom javno pozvala vlasti da bez odlaganja sprovedu niz reformi koje su prethodno dogovorene s Evropskom komisijom. Te reforme predstavljaju uslov za otvaranje klastera 3, koji se odnosi na konkurentnost i inkluzivni rast.
Kos je naglasila da EU očekuje konkretne korake, a ne deklarativnu posvećenost. S druge strane, iz Beograda stižu poruke da će evropske integracije biti prioritet nove vlade. Međutim, evropski izvori sumnjaju u tu spremnost, navodeći da konkretni potezi i dalje izostaju.
-
Izostale reforme ključna prepreka
Jedan od glavnih razloga za zastoj je neprovođenje obećanih reformi. Radi se o zakonskim izmjenama i institucionalnim mjerama koje su se nalazile u dokumentu dostavljenom zemljama članicama EU još u novembru prošle godine. Prema tom planu, Srbija je trebalo da do kraja 2024. godine usvoji tri važna zakona iz oblasti medija, započne reformu biračkog spiska i izvrši promjene u sastavu Regulatornog tijela za elektronske medije (REM).
Iako je dokument bio zamišljen kao dokaz da je Srbija ozbiljna u svojoj evropskoj agendi, nijedna od planiranih aktivnosti nije realizovana u predviđenom roku. Niti su zakoni usvojeni, niti su članovi REM-a imenovani, a ni reforma izbornog zakonodavstva nije počela.
-
Dodatne komplikacije: Protesti i politička kriza
Politički kontekst u zemlji dodatno otežava situaciju. Tokom proteklih mjeseci, širom Srbije održavaju se studentski i građanski protesti, koje su inicirali sumnje u neregularnosti na izborima i nezadovoljstvo opštim stanjem u društvu. Demonstracije su sada postale trajan element političkog pejzaža i faktor koji ni Brisel više ne može da ignoriše.
Uoči svoje posjete Beogradu, komesarka Kos je izjavila da demonstranti traže isto ono što traži i Evropska komisija: vladavinu prava, borbu protiv korupcije, fer izbore, nezavisne institucije i slobodne medije. Bez ovih temeljnih promjena, EU neće moći da opravda bilo kakvo približavanje Srbije evropskim institucijama.
-
Problematični odnosi sa Rusijom
Još jedan snažan razlog za zabrinutost u Briselu jesu odnosi Srbije s Rusijom, koji se u evropskim krugovima sve češće vide kao prepreka evropskoj integraciji. Najavljena posjeta predsjednika Vučića Moskvi 9. maja, na Dan pobjede nad fašizmom, dodatno je zaoštrila ton u evropskim glavnim gradovima. Ova posjeta se dešava u trenutku kada EU nastoji izolovati Rusiju zbog rata u Ukrajini i vidi kao izuzetno negativan signal.
Pored toga, dodatnu zabrinutost izazvala je informacija da je ruska obavještajna služba FSB učestvovala u izradi izvještaja o navodnoj upotrebi zvučnog oružja protiv demonstranata u Beogradu, tokom protesta 15. marta. Ovaj potez je u evropskim diplomatskim krugovima protumačen kao direktan uvid stranih sila u unutrašnje političke događaje u Srbiji.
Prema riječima izvora iz evropske diplomatije, za mnoge članice EU ovakve aktivnosti predstavljaju „crvenu liniju“ koja otežava, pa čak i onemogućava bilo kakav napredak u otvaranju novih poglavlja. Umjesto toga, sve više se razmatra mogućnost zamrzavanja procesa dok se ne steknu jasni uslovi za nastavak pregovora.
-
Izgubljeni kredibilitet u očima Brisela
Kombinacija neispunjenih obećanja, političke nestabilnosti i međunarodnih poteza koji su u suprotnosti s evropskom spoljnom politikom, dovela je do toga da Srbija sve više gubi kredibilitet u očima svojih evropskih partnera. Obećanja o reformama više se ne doživljavaju kao garancija, već kao dio političke retorike.
Za mnoge članice EU, posebno one iz istočne i srednje Evrope koje su same prošle kroz težak proces reformi, neprihvatanje osnovnih demokratskih normi i otvorena koketiranja s Moskvom predstavljaju ozbiljan problem. U tom kontekstu, otvaranje klastera 3 bi bilo suprotno vrijednostima na kojima počiva sama Evropska unija.
